Khẩu độ máy ảnh là gì? Giải thích dễ hiểu kèm mẹo mở và chỉnh khẩu độ hiệu quả

Khẩu độ máy ảnh là gì? Tìm hiểu chi tiết về khẩu độ trong máy ảnh, cách mở khẩu độ máy ảnh, cách chỉnh khẩu độ máy ảnh và các khẩu độ của máy ảnh sẽ giúp bạn làm chủ kỹ thuật chụp ảnh. Trong bài viết này, hãy cùng Anh Đức Digital tìm hiểu toàn bộ thông tin về khẩu độ trong máy ảnh​ một cách chi tiết nhất.

1. Khẩu độ máy ảnh là gì​?

Khẩu độ máy ảnh là gì? Đây là lỗ mở nằm bên trong ống kính, cho phép điều chỉnh lượng ánh sáng đi vào cảm biến của máy ảnh. Về bản chất, khẩu độ trong máy ảnh hoạt động giống như con ngươi của mắt người: khẩu độ càng rộng sẽ cho phép nhiều ánh sáng hơn, trong khi khẩu độ hẹp hạn chế lượng ánh sáng đi vào.

Kích thước của khẩu độ máy ảnh được biểu thị bằng các giá trị gọi là f-stop hoặc f-number. Các giá trị f nhỏ (như f/2.8) tương ứng với khẩu độ lớn, giúp thu nhiều ánh sáng hơn. Ngược lại, các giá trị f lớn (như f/11 hoặc cao hơn) đại diện cho khẩu độ nhỏ, cho phép ít ánh sáng hơn đi qua ống kính. Việc chuyển từ khẩu độ lớn sang khẩu độ nhỏ được gọi là stopping down (đóng khẩu).

Khi tìm hiểu về khẩu độ máy ảnh là gì bạn sẽ biết thông số này còn ảnh hưởng lớn đến độ sâu trường ảnh (Depth of Field - DoF). Khẩu độ nhỏ tạo ra độ sâu trường ảnh lớn, giúp cả chủ thể và hậu cảnh đều sắc nét. Trong khi đó, khẩu độ lớn tạo độ sâu trường ảnh nông, làm nổi bật chủ thể và làm mờ hậu cảnh (hiệu ứng bokeh).

2. Khẩu độ ảnh hưởng đến độ phơi sáng như thế nào?

Khẩu độ máy ảnh là gì? Về cơ bản, khẩu độ điều chỉnh lượng ánh sáng đi vào máy ảnh thông qua ống kính, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến độ phơi sáng của bức ảnh. Khi thiết lập khẩu độ, bạn cần lưu ý những yếu tố sau:

• Khẩu độ lớn (ví dụ f/2.8 hoặc f/3.5) đồng nghĩa với việc cửa chập mở rộng. Điều này cho phép nhiều ánh sáng hơn tiếp cận cảm biến của máy ảnh, tạo ra hình ảnh sáng hơn. Khẩu độ trong máy ảnh càng lớn càng phù hợp khi chụp ở điều kiện thiếu sáng hoặc ánh sáng yếu.
• Một hiệu ứng khác của khẩu độ lớn là giảm độ sâu trường ảnh, dẫn đến hiệu ứng nền mờ hay còn gọi là bokeh—rất được ưa chuộng khi chụp chân dung hoặc cần làm nổi bật chủ thể.

Ngược lại:

• Khẩu độ nhỏ (như f/11 hoặc f/16) biểu thị cửa chập hẹp hơn. Điều này hạn chế lượng ánh sáng đi vào cảm biến, rất hữu ích trong điều kiện ánh sáng mạnh để tránh hiện tượng phơi sáng quá mức. Tuy nhiên, nếu chụp ở môi trường thiếu sáng với khẩu độ nhỏ, ảnh có thể bị thiếu sáng và tối.
• Một ảnh hưởng khác của khẩu độ nhỏ là tăng độ sâu trường ảnh. Điều này giúp giữ cho cả tiền cảnh và hậu cảnh đều rõ nét, thường được gọi là hiệu ứng lấy nét sâu (deep focus).

3. Khẩu độ ảnh hưởng đến độ sâu trường ảnh như thế nào?

Khi bạn sử dụng khẩu độ lớn (tức là giá trị f nhỏ như f/1.4 hoặc f/2.8),độ sâu trường ảnh trở nên nông. Điều này có nghĩa là chỉ một phần nhỏ của cảnh vật sẽ được lấy nét, trong khi phần còn lại, đặc biệt là hậu cảnh, sẽ bị mờ. Hiệu ứng mờ hậu cảnh này thường được gọi là bokeh và rất được ưa chuộng trong nhiếp ảnh chân dung để làm nổi bật chủ thể.

Ngược lại, khi chọn khẩu độ nhỏ (giá trị f lớn như f/11 trở lên),độ sâu trường ảnh sẽ sâu hơn. Điều đó giúp cho cả tiền cảnh và hậu cảnh đều rõ nét. Kỹ thuật này thường được áp dụng trong nhiếp ảnh phong cảnh, nơi mà việc giữ nét toàn bộ khung cảnh là điều cần thiết.

Ngoài ra, khi bạn thay đổi khẩu độ (điều chỉnh chỉ số f),độ sâu trường ảnh cũng thay đổi tương ứng. Việc điều chỉnh này cho phép nhiếp ảnh gia kiểm soát chính xác mức độ mờ hoặc rõ của hậu cảnh để tạo ra hiệu ứng nghệ thuật mong muốn. Đây là yếu tố rất quan trọng không chỉ trong nhiếp ảnh chân dung, mà còn trong nhiếp ảnh đường phố và nhiếp ảnh phong cảnh.

4. Sự khác biệt lớn nhỏ trong thông số khẩu độ máy ảnh là gì?

Sự khác biệt giữa cài đặt khẩu độ thấp và khẩu độ cao là lượng ánh sáng đi vào máy ảnh, độ sâu trường ảnh của cảnh và kết quả của những yếu tố này đối với hình ảnh được tạo ra.

• Thu thập ánh sáng và kích thước khẩu độ: Số khẩu độ càng thấp, hay còn gọi là f-stop thấp, thì độ mở khẩu độ càng rộng và càng nhiều ánh sáng đi vào cảm biến máy ảnh. Số khẩu độ thấp bao gồm f/1.4, f/1.8, f2.8, lên đến khoảng f/5.6. Chúng tạo ra độ phơi sáng sáng.
• Mặt khác, số khẩu độ càng cao hoặc số f càng cao thì độ mở khẩu độ càng hẹp. Kết quả là ít ánh sáng đến được cảm biến máy ảnh hơn và độ phơi sáng càng tối.
• Độ sâu trường ảnh: Cài đặt khẩu độ rộng tạo ra độ sâu trường ảnh nông trong ảnh, nghĩa là độ sâu của các vật thể trong ảnh được lấy nét rõ nét. Khẩu độ càng hẹp thì độ sâu trường ảnh tạo ra càng lớn.
• Kết quả của khẩu độ thấp so với khẩu độ cao trên ảnh: Chụp với khẩu độ thấp hoặc số f sẽ làm tăng độ sáng và độ sâu trường ảnh nông, và các yếu tố này tạo ra ảnh sáng với hiệu ứng bokeh ở hậu cảnh, có thể là hiệu ứng nghệ thuật cố ý. Tăng cài đặt f-stop sẽ tạo ra ảnh tối hơn với độ sắc nét nhất quán hơn từ trước ra sau trong ảnh.

Sau đây là bảng cho thấy kích thước khẩu độ ảnh hưởng như thế nào đến các yếu tố này và kết quả của chúng trên hình ảnh được tạo ra. 

5. Cách thay đổi khẩu độ trên máy ảnh

Hầu hết máy ảnh cho phép bạn thay đổi khẩu độ theo nhiều cách. Sau đây là các phương pháp phổ biến để thay đổi khẩu độ máy ảnh hoặc số f.

• Núm xoay chế độ: Có một số chế độ trên máy ảnh cho phép bạn thay đổi khẩu độ trên máy ảnh.
• Chế độ thủ công, được ký hiệu là M: Ở Chế độ thủ công, bạn có thể kiểm soát hoàn toàn mọi khía cạnh của quá trình phơi sáng – khẩu độ, tốc độ màn trập và ISO.
• Chế độ ưu tiên khẩu độ, còn gọi là A hoặc Av: Ở chế độ này, bạn chọn khẩu độ và máy ảnh sẽ điều chỉnh tốc độ màn trập. Trên nhiều mẫu máy, ISO cũng được tự động điều chỉnh dựa trên lựa chọn khẩu độ.

• Điều khiển: Máy ảnh của bạn có thể có một hoặc nhiều nút xoay điều khiển hoặc nút trên thân máy ảnh để điều chỉnh khẩu độ khi xoay. Số f của khẩu độ sẽ xuất hiện trên màn hình và thay đổi khi bạn điều chỉnh nút xoay hoặc nhấn nút.
• Menu: Nhiều máy ảnh kỹ thuật số cơ bản sử dụng hệ thống menu để điều chỉnh khẩu độ. Tìm mục menu Exposure hoặc Aperture để thay đổi khẩu độ.
• Màn hình cảm ứng: Máy ảnh có màn hình cảm ứng thường cho phép thay đổi khẩu độ bằng cách chạm vào hình ảnh hoặc sử dụng thanh trượt hoặc nút xoay để thay đổi khẩu độ.
• Vòng ống kính: Nhiều mẫu máy ảnh có vòng ống kính có thể thay đổi cài đặt khẩu độ khi xoay.

6. Cài đặt khẩu độ nào cho các tình huống khác nhau?

Sau đây là các cài đặt khẩu độ phổ biến được sử dụng trong các tình huống chụp ảnh khác nhau và cài đặt f-stop nào là tốt nhất cho từng loại nhiếp ảnh.

6.1 Khẩu độ nào là tốt nhất cho nhiếp ảnh chân dung?

Cài đặt khẩu độ tốt nhất cho nhiếp ảnh chân dung nằm trong khoảng từ f/1.4 đến f8.0. Khẩu độ cụ thể tốt nhất phụ thuộc vào hình ảnh bạn muốn trông như thế nào.

Khẩu độ lớn hơn, chẳng hạn như f/1.4 và f/2.8, tạo ra độ sâu trường ảnh mỏng hơn, trong đó chủ thể của ảnh chân dung được tách biệt khỏi nền, vì nền sẽ khá mờ, tạo ra hiệu ứng bokeh mạnh.

Mặt khác, khẩu độ tầm trung, chẳng hạn như f/4.0, f/5.6 và f/7.1, cung cấp sự cân bằng với độ sắc nét của chủ thể tốt và các mức độ phân giải khác nhau ở hậu cảnh. Khẩu độ càng hẹp, tiêu điểm càng sâu.

Cuối cùng, các khẩu độ f lớn hơn như f/8 và cao hơn tạo ra độ sâu trường ảnh lớn hơn, trong đó chủ thể chân dung và hậu cảnh được lấy nét. Các nhiếp ảnh gia hiếm khi chụp ảnh chân dung ở khẩu độ trên f/11 hoặc f/16.

6.2 Khẩu độ nào là tốt nhất cho nhiếp ảnh phong cảnh?

Phong cảnh được chụp ở nhiều cài đặt khẩu độ khác nhau từ f/8 đến f/16 và lên đến f/22 nếu máy ảnh có khả năng. Nhìn chung, các khẩu độ hẹp hơn như thế này được sử dụng trong nhiếp ảnh phong cảnh để tạo ra độ sâu trường ảnh lớn hơn và độ sắc nét của chi tiết từ tiền cảnh đến hậu cảnh.

Độ sắc nét trong độ sâu trường ảnh được tối đa hóa ở khoảng f/8.0, mang lại sự tập trung trên toàn bộ phong cảnh. F/11 cung cấp độ sâu trường ảnh lớn hơn và được sử dụng cho phong cảnh rộng, bao la, khiến f/11 trở thành khẩu độ f-stop được nhiều nhiếp ảnh gia phong cảnh chuyên nghiệp lựa chọn. Trong khi f/16 cung cấp độ sâu trường ảnh thậm chí còn lớn hơn, chất lượng hình ảnh có thể bắt đầu giảm ở f/16 trở lên do nhiễu xạ, sự bẻ cong của sóng ánh sáng xảy ra với khẩu độ rất nhỏ.

9. Sự khác biệt giữa ISO và Khẩu độ máy ảnh là gì?

Khi tìm hiểu khẩu độ máy ảnh là gì, nhiều người thường nhầm lẫn giữa khẩu độ trong máy ảnh và ISO. Thực tế, đây là hai yếu tố hoàn toàn khác biệt nhưng cùng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát ánh sáng và chất lượng hình ảnh.

Khẩu độ máy ảnh kiểm soát lượng ánh sáng đi vào cảm biến thông qua lỗ mở trong ống kính. Một khẩu độ rộng (số f nhỏ, như f/1.4 hoặc f/2.8) cho phép nhiều ánh sáng đi vào cảm biến, giúp chụp tốt trong điều kiện thiếu sáng. Ngược lại, khẩu độ hẹp (số f lớn, như f/16 hoặc f/22) giới hạn ánh sáng, phù hợp với các cảnh có ánh sáng mạnh hoặc khi cần tăng độ sâu trường ảnh.

Trong khi đó, ISO là thước đo độ nhạy sáng của cảm biến. Cài đặt ISO thấp (ví dụ ISO 50 hoặc ISO 100) ít nhạy với ánh sáng, cho ảnh chất lượng cao và ít nhiễu. ISO cao (ISO 800, ISO 1600 hoặc cao hơn) làm cho cảm biến nhạy sáng hơn, cho phép chụp ảnh trong môi trường tối, nhưng lại dễ xuất hiện nhiễu hạt, làm giảm chất lượng ảnh.

Một điểm khác biệt lớn nữa là khẩu độ trong máy ảnh còn ảnh hưởng trực tiếp đến độ sâu trường ảnh. Khẩu độ lớn tạo ra hiệu ứng làm mờ hậu cảnh (bokeh),làm nổi bật chủ thể. Trong khi đó, ISO chỉ ảnh hưởng đến độ sáng của hình ảnh mà không can thiệp vào độ sâu trường ảnh.

Hiểu rõ khẩu độ máy ảnh là gì chính là bước đầu tiên để bạn làm chủ nghệ thuật nhiếp ảnh. Nếu bạn đang tìm kiếm máy ảnh, ống kính hay phụ kiện nhiếp ảnh chất lượng với giá tốt cùng tư vấn chuyên sâu, hãy ghé Anh Đức Digital – địa chỉ tin cậy cho cộng đồng yêu nhiếp ảnh.